فیبرهای غذایی (Dietary fibers) چه موادی هستند؟

اوّلین بار در سال 1950 میلادی عبارت فیبر غذایی (Dietary fiber _ fibre) برای توصیف مواد دیوارۀ سلول گیاهی استفاده شد. چندی بعد این عبارت برای گروهی از قندهای گیاهی که در دستگاه گوارش انسان قابلیّت هضم و جذب نداشتند به کار رفت (Kamp, 2004). مطابق تعریف فیبر غذایی (Dietary fiber _ fibre) به قسمت های قابل خوردن گیاه یا کربوهیدرات های (Carbohydrates) گیاهی اطلاق می شود که به هضم و جذب در رودۀ کوچک انسان مقاوم بوده و به میزان کامل و یا جزئی در رودۀ بزرگ تحت تخمیر باکتری های روده قرار می گیرند (Phillips and Cui, 2011).

بخش کمی از فیبرها (Fibers) موسوم به فیبرهای محلول در آب به خوبی توسط باکتری های رودۀ بزرگ تخمیرِ می شوند. این فیبرها شامل قندهای غیر سلولُزی (Non-cellulosic)، پِکتین ها (Pectins)، صمغ ها و لعاب ها هستند. این دسته از فیبرها (Fibers) به سبب افزایش چسبناکی (Viscosity) و ایجاد حالت ژله ای موجب تأخیر در تخلیه معده می شوند. مصرف این دسته از فیبرها (Fibers) به تنظیم قند خون و کاهش کُلسترول (Cholesterol) کمک می کند (Brown et al., 1999; Chawla et al, 2010).

فیبرهای غیر محلول در آب شامل سلولُز (Cellulose)، همی سلولُز (Hemicellulose) و لیگنین (Lignin) بوده که به صورت دست نخورده از دستگاه گوارش انسان دفع می شوند. فیبرهای غیر محلول سرعت حرکت مواد دفعی در روده را تسریع و در پیشگیری از بروز یُبوست، بَواسیر (Hemorrhoids) و حتّی سرطان روده نقش دارند. این دسته از فیبرها (Fibers) در رودۀ بزرگ به میزانی کمتر از فیبرهای محلول تخمیر و رشد میکروب های مفید در رودۀ کوچک را تقویت می نمایند.

فیبر ها (Fibers) نوعی از کربوهیدرات ها (Carbohydrates) هستند که در گیاهان موجب حفظ ساختمان برگ، ساقه و دانه می شوند. گروهی از فیبرها (Fibers) با حفظ آب از خشک شدن دانه جلوگیری می کنند. اَحشام برای استفاده از انرژی ذخیره شده در فیبرها (Fibers) به طور عمده وابسته به عمل تخمیر توسط باکتری ها در دستگاه گوارش هستند. دستگاه گوارش انسان بر خلاف دستگاه گوارش بسیاری از علف خواران مانند گاو و گوسفند قادر به شکستن مولکول فیبر (Fiber) و استفاده از انرژیِ گلوکز (Glucose) ذخیره شده در آن نیست. به عبارت دیگر فیبرها (Fibers) بخش غیر قابل هضم از غذاهای گیاهی محسوب می شوند.